Mensen zien eigen gezondheidsgedrag door roze bril

Mensen hebben vaak een te positieve kijk op hun eigen gedrag als het gaat om gezond eten, voldoende bewegen, matig alcoholgebruik en veilig zonnen. Zij denken dat zij zich gezond gedragen, terwijl hun gedrag in feite gezondheidsrisico's met zich meebrengt. Hierdoor zijn zij moeilijk te beïnvloeden door voorlichtingscampagnes. Lilian Lechner, hoogleraar gezondheidspsychologie aan de Open Universiteit Nederland, bespreekt dit fenomeen op 5 oktober in haar oratie 'Paden naar gezondheid'.

Mensen die hun gedrag inschatten als gezonder dan het feitelijk is, zijn moeilijk te bereiken met campagnes om gezond gedrag te bevorderen, omdat zij denken dat zij met hun 'gezonde' gedrag niet tot de doelgroep van de campagne horen. Pas wanneer zij zich bewust zijn van hun risicogedrag, zullen zij overwegen om het gedrag te veranderen. Volgens Lechner is het belangrijk om met dit gegeven rekening te houden bij het opzetten van gezondheidsinterventies.

Weten wat gezond is

Mensen hebben vaak een te zonnige kijk op hun eigen gezondheidsgedrag, omdat zij niet goed weten of ze zich gezond of ongezond gedragen. Met name als gezond gedrag ingewikkeld of niet duidelijk zichtbaar is, kunnen mensen hier een verkeerd beeld van hebben. Zij denken bijvoorbeeld dat zij gezond eten, terwijl zij ondertussen te veel vet en te weinig groente en fruit eten. Ook blijkt dat veel mensen eigenlijk niet goed weten hoeveel ze zouden moeten bewegen voor hun gezondheid. De aanbeveling (minimaal vijf dagen per week minstens dertig minuten matig intensief bewegen) is kennelijk niet duidelijk genoeg of onvoldoende bekend.

Vergelijken met anderen

Een andere reden waarom mensen hun gezondheidsgedrag verkeerd inschatten is door de manier waarop zij zich vergelijken met anderen. Zo blijkt dat 'bewegingsoverschatters' - mensen die ten onrechte denken dat ze voldoende bewegen - zich vaak vergelijken met anderen die even weinig of zelfs minder bewegen. Mensen die weten dat ze onvoldoende bewegen vergelijken zich vooral met mensen die meer bewegen dan zijzelf.

Gewoonten en omgeving

Lechner's oratie illustreert dat veel factoren een rol spelen bij het vertonen van gezond of ongezond gedrag. Naast bewustzijn van eigen risicogedrag zijn bijvoorbeeld ook gewoonten en de omgeving van grote invloed. Mensen die de motivatie en intentie hebben om zich gezonder te gedragen, moeten vaak oude en hardnekkige gewoonten overwinnen, denk aan chips eten bij het televisie kijken. Ook de omgeving en de perceptie daarvan kan gezond gedrag bevorderen of juist remmen. Naast de fysieke omgeving, zoals de aanwezigheid van fietspaden of snackbars, gaat het ook om bijvoorbeeld opvoeding en cultuur, het besteedbare inkomen en wet- en regelgeving, zoals een rookverbod in openbare gebouwen.

redactie@foodholland.nl